Relationeel geweld

COVID-19: Kleiner behuisden in het nadeel en nieuwe gezinsdynamieken

Door lockdown-maatregelen zijn veel mensen meer afhankelijk geworden van de beschikbare ruimte direct in en om het huis. Een gebrek aan ruimte heeft voor velen ernstige consequenties, zoals meer geluidshinder en toegenomen stress in gezinssituaties. Dit geldt met name voor mensen die in kleinere woningen leven of in wijken met weinig groene ruimte voor ontmoeten en recreëren. Het verplichte dicht op elkaar leven en het minder makkelijk bezoek kunnen ontvangen of zelf op bezoek gaan, levert ook nieuwe gezinsdynamieken op. Uit in Utrecht opgezet onderzoek naar de effecten van de pandemie op het gezinsleven, komt het grote belang van informele steun naar voren. Wat gebeurt er allemaal als de vanzelfsprekende aanwezigheid en steun van bijvoorbeeld opa’s en oma’s wegvalt in een gezin? Het onderzoek laat zien dat de gevolgen van de coronamaatregelen op dat gebied niet gelijk verdeeld zijn over alle gezinnen. Het heeft grotere consequenties voor onder meer alleenstaande ouders en gezinnen met extra zorgtaken. Doordat de balans in het wel-niet samenzijn binnen het gezin door de lockdowns verstoord is geraakt, gaan zich nieuwe dynamieken ontwikkelen, die gunstig kunnen zijn (zoals meer naar elkaar toegroeien, meer samen ondernemen), maar ook zeer ongunstig kunnen uitpakken. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan een groter risico op kindermishandeling.  Onderzoek vanuit de universiteit Leiden laat zien dat er tijdens de eerste lockdown sprake is geweest van een stijging van het aantal slachtoffers op dit gebied. Dit komt met name door een toename van de mate waarin emotionele verwaarlozing heeft plaatsgevonden in gezinnen. Hier gaat het vooral om verwaarlozing van onderwijs en het getuige zijn van huiselijk geweld. Vooral gezinnen met kinderen over wie al zorgen bestonden lijken kwetsbaar.

Bron: Maatschappelijke impact van de coronapandemie in de provincie Utrecht. Een tussenstand. (Oktober 2021)

Veel nieuwe cijfers over huiselijk geweld voorhanden

In de afgelopen jaren is steeds meer cijfermatige informatie beschikbaar gekomen over huiselijk geweld. Deze informatie wordt door het CBS gepubliceerd en is op te vragen op via https://opendata.cbs.nl/statline/. De cijfers strekken zich uit op detailniveau. Zo wordt kindermishandeling onderverdeeld in onder andere fysieke kindermishandeling, verwaarlozing, emotionele mishandeling, emotionele verwaarlozing, seksueel misbruik en getuige van geweld. In de cijfers valt ook terug te lezen of het gaat om ‘gestarte adviezen’ (hierbij adviseert ‘Veilig Thuis’ de adviesvrager, maar neemt geen actieve verdere rol op zich) of ‘ontvangen meldingen’ (hierbij neemt ‘Veilig Thuis’ de verantwoordelijkheid op zich voor de veiligheid van de direct betrokkenen.

Bron: CBS

Provincie Utrecht kent bovengemiddeld aantal meldingen huiselijk geweld

Volgens cijfers van het CBS is in de periode maart-april 2020 (minimaal) 8% van de personen van 16 jaar en ouder in Nederland in de voorafgaande 12 maanden slachtoffer geweest van een of meerdere vormen van huiselijk geweld. Dit zijn omgerekend (minimaal) 1,2 miljoen personen. Huiselijk geweld omvat een of meer vormen van fysiek geweld in huiselijk kring, dwingende controle in huiselijke kring, stalking door ex-partner en seksueel geweld in huiselijke kring. Slachtofferschap van huiselijk geweld neemt af naarmate men ouder wordt. Zo werd 24% van de 16- tot 18-jarigen slachtoffer tegen 3% van de 65-plussers. Ook het welvaartsniveau is gerelateerd aan huiselijk geweld: slachtofferschap komt vaker voor bij personen in huishoudens met een lager welvaartsniveau.

De organisaties van Veilig Thuis in Nederland vormen het advies- en meldpunt voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Meldingen kunnen worden gedaan door iedereen: burgers, politiefunctionarissen, huisartsen, GGZ-behandelaars, leerplichtambtenaren, onderwijskrachten of kinderopvangmedewerkers. Naast meldingen kunnen ook adviesgesprekken worden ingewonnen bij de organisaties van Veilig Thuis.

Gemiddeld werden in de eerste helft van 2020 in Nederland 370 meldingen per 100.000 inwoners bij de Veilig Thuis-organisaties gedaan. In de provincie Utrecht ligt het aantal meldingen hoger, namelijk 433 per 100.000 inwoners. De meeste meldingen worden gedaan in Flevoland (652 per 100.000 inwoners) en Zuid-Holland (455 per 100.000 inwoners). Relatief de minste meldingen worden gedaan in de provincie Zeeland (214 per 100.000 inwoners). Men moet zich afvragen bij het duiden van deze cijfers of een hoog meldingsaandeel als juist gunstig of juist ongunstig moet worden gezien. Relatief veel meldingen binnen een regio kan duiden op het feit dat ook objectief veel huiselijk geweld plaatsvindt (wat ongunstig is) ofwel op het feit dat er grote meldingsbereidheid is waarmee de problematiek optimaal beheerst kan worden (wat gunstig is). Wat hier voor de provincie Utrecht wel of niet aan de hand is, valt op basis van deze cijfers niet te concluderen.

Bron: CBS (2020); Impactmonitor aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling^.

Meldingen huiselijk geweld per 100.000 inwoners naar provincie (1^e halfjaar 2020)

Bron: CBS

* Melding: Bij een melding bij Veilig Thuis wordt een situatie of vermoeden van huiselijk geweld en/of kindermishandeling met vermelding van de persoonsgegevens van de betrokkene(n) naar voren gebracht. Anders dan bij een advies wordt de verantwoordelijkheid voor het zicht op de veiligheid van de direct betrokkenen overgedragen van de melder aan Veilig Thuis. Bij een anonieme melding blijft de melder onbekend voor de betrokken persoon/personen.

Grote verschillen huiselijk geweldmeldingen per gemeente

Relatief de meeste huiselijk geweldmeldingen per 100.000 inwoners binnen de provincie Utrecht hebben in het eerste halfjaar van 2020 plaatsgevonden in de gemeenten Utrecht (652) en Nieuwegein (528), relatief de minste in de gemeenten Bunnik (99) en Oudewater (196). Als we inzoomen op het onderwerp kindermishandeling, zien we dat dit relatief het meest gemeld is per 100.000 inwoners in de gemeenten Nieuwegein (236) en Stichtse Vecht (216). Het minst aantal meldingen op dit gebied waren er in Bunnik (66) en Baarn (80). (Ex-)partnergeweld wordt, voor zover er gemeentelijke cijfers bekend zijn, relatief het vaakst gemeld per 100.000 inwoners in de gemeenten Nieuwegein (181) en Utrecht (180) en het minst in Soest (64) en Leusden (66). Ook hier moet men zich afvragen bij het duiden van deze cijfers of een hoog meldingsaandeel als juist gunstig of juist ongunstig moet worden gezien. Relatief veel meldingen binnen een gemeente kan duiden op het feit dat ook objectief veel huiselijk geweld plaatsvindt (wat ongunstig is) ofwel op het feit dat er grote meldingsbereidheid is waarmee de problematiek optimaal beheerst kan worden (wat gunstig is). Wat hier voor de gemeenten wel of niet aan de hand is, valt op basis van deze cijfers niet te concluderen.

Bron: CBS

Meldingen huiselijk geweld per 100.000 inwoners, naar gemeenten provincie Utrecht. (1^e halfjaar 2020)

.betekent dat het cijfer onbekend is bij CBS, onvoldoende betrouwbaar of geheim.

Bron: CBS